تاریخ تهیه: 1342/02/04

یادآوری: وقتی ما از تالیف یا ترجمه کتاب صحبت می کنیم منظورمان کتاب هایی است که مخاطبین آنها جامعه دانشگاهی شامل دانشجویان و اعضای هیئت علمی است و موضوع آنها در رابطه با علوم پزشکی و پیراپزشکی و زیست شناسی است و امروزه علوم نانو آن چنان با این عرصه عجین شده است که جدا کردن موضوع نانو از علوم زیستی غیرممکن است.
در سال 1386 اتفاقات زیادی افتادند که مسیر زندگی مرا عوض کردند. به خاطر بخشنامه کلانشهرها حقوق من به مدت 9 ماه قطع شد و همزمان یکی از همکاران خانم تصمیم داشتند تحقیقی را شروع کنند که اساس کار آن فلوسایتومتری بود. فلوسایتومنری دستگاهی است که سلول های تکی را که به صورت قطاری پشت سر هم در مسیر باریکی به حرکت درآمده اند با استفاده از تابش نور و سنجش میزان نور عبوری و میزان پراکندگی نور دسته بندی و شناسایی می کند. ما دنبال یک منبع فارسی برای فهمیدن روش فلوسایتومتری جستجو کردیم اما هیچ منبعی به زبان فارسی وجود نداشت اجبارا شش تا کتاب با موضوع فلوسایتومتری به زبان انگلیسی دانلود کرده و کتاب ها را براساس کارایی برای تحقیق پیش رو ارزش گذاری کردیم و نهایتا یکی از آنها را که فکر می کردیم به درد تحقیق ما می خورد انتخاب کردیم. خوب، حقوق ما را "به جور" قطع کرده بودند اما کسی با ما کاری نداشت کارت حضور غیاب را می زدیم سر کار حاضر میشدیم اما چون حقوق قطع بود کسی نمی توانست مرا مجبور کند که کاری برای اداره انجام بدهم. حالا با این وقت خالی چیکار کنم. نشستم و کتاب فلوسایتومتری را ترجمه کردم. بعدا از روی همین کتاب کتاب های زیادی نوشته شده است.
اتفاق دوم تدریس ژنتیک آنتی بادی ها توسط استاد دکتر عقیل بود ایشان تصمیم گرفته بودند جزوه های درسی خود را به صورت کتابی منسجم و مصور تهیه و چاپ کنند و کارهای تصویری این کتاب به عهده بنده گذاشته شد. این چنین بود که پای ما به عرصه تالیف و ترجمه کتاب باز شد.
مطالبی که در بالا ارائه شد بدین منظور بود که یادآوری کنیم که تالیف یا ترجمه کتاب در حوضه دانشگاهی شدیدا مرتبط با نوع نیاز و نوع مخاطبان است. ما برای تحقیق نیاز به اطلاعات جدید داشتیم و این اطلاعات را در منابع فارسی پیدا نکردیم و مجبور شدیم از منابع انگلیسی استفاده کنیم و این کار را به صورتی انجام دادیم که نیازهای افراد و محققین بعد از ما نیز تامین شود.

در تعریف واژه تالیف نوشته اند که همه مطالبی که در یک کتاب تالیفی ارائه می شوند باید از خود نویسنده باشند و از جای دیگر و کس دیگری اقتباس نشده باشند. اما در عرصه علوم (علوم پزشکی، پیراپزشکی، زیست شناسی و نانوتکنولوژی) چنین کسی را که همه دانش وی و همه حرف ها و ادعاهایی را که می تواند داشته باشد از منشا خودش باشد پیدا نمی کنی دانش معمولا از دیگران کسب میشود فرد یافته های خود را به روی آن اضافه میکند و دوباره منتشر میکند.
موضوع مهمی که در این زمینه باید یادآوری شود پرداخت هزینه تالیف یا ترجمه کتاب به اعضای هیات علمی است. این کار سبب شده است که کتاب های زیادی تالیف و یا ترجمه شود و کتاب های زیادی ترجمه شده اما با اندک تغییراتی به نام تالیف در کتابخانه ملی ثبت شده است اما غالبا چنین کتاب هایی در حد 50، 100 یا حداکثر 200 نسخه چاپ میشوند و غالبا مخاطبی ندارند و اگر مخاطبی هم پیدا شود کتابی یافت نمی شود. (دقیقا همین مصیبت در مورد انتشار مقاله نیز وجود دارد و سبب شده مقالات بی محتوی به فراوانی منتشر شوند.)
از مخاطب و انگیزه که بگذریم میرسیم به محتوای کتاب. یادمه، وقتی من دنبال ناشری برای چاپ کتاب فلوسایتومتری می گشتم به یکی از اساتید گفتم که این کتاب من به خیلی ها می تواند کمک کند اما استاد در جواب گفت: معلوم نیست شاید هم وقتی کتابت را خواندند بگویند "لعنت به این نویسنده که وقت ما را هدر داد".
پس به عنوان یک نویسنده باید به وقت مخاطبین ارزش قایل باشیم و نوشته های کتاب را هم از نظر محتوی و هم از نظر آرایش ظاهری به درستی و به صورت مناسبی تنظیم کنیم.
متاسفانه جریان فرهنگی "فارسی را پاس بداریم" به حوزه علوم نیز تسری داده شده است امروزه لغات فارسی بسیاری ابداع شده اند که بایستی به جای واژه های انگلیسی از آنها استفاده شود اما بسیاری از این واژه ها مناسب نیستند و درج آنها در متن کتاب سبب خستگی ذهنی خوانندگان میشود و ارتباط دادن ذهنی این واژه ها با واژه های انگلیسی موجود در کتاب های مرجع و ابزارهای بصری (مثلا ویدئو و انیمیشن) به سختی امکان پذیر است. اصولا آمیزش زبان ها امری بدیهی است و سبب تکامل زبان میشود واژه های جدیدی خلق میشود و گاها بر روی تکامل دستور زبان نیز تاثیرگذار است. از نظر من، به عنوان یک مولف کتاب های علمی پزشکی، متنی پسندیده و قابل قبول است که معانی نهفته در کلمات را با سرعت و دقت بالا به ذهن خواننده القا کند. مغز خواننده دستگاه ماینینگ نیست که بتواند رمزارز استخراج کند.
موضوع دیگری که در نگارش کتاب تالیفی مورد مناقشه است نحوه درج واژه های انگلیسی، مثل اسامی محققین، در متن است. برخی توصیه می کنند که واژه های انگلیسی عینا به فارسی در متن نوشته شوند (مثلا Jone نوشته شود جان) و نسخه انگلیسی آنها در پاورقی درج شوند برخی دیگر توصیه میکنند واژه های انگلیسی در متن درج شوند. آنچه که واضح است وجود همزمان واژه های انگلیسی و فارسی در متن ظاهر خوشی ندارد و از نظر راحتی چشم مناسب نیست اما روش جایگزین هم خالی از اشکال نیست مثلا خیلی از واژه های انگلیسی را وقتی به صورت فارسی در متن درج کنی خواننده را سردرگم میکند مثلا microRNA let-7f را چگونه میشود به فارسی نوشت؟ یا TLR را چطور میشه به فارسی نوشت.
تا اینجا نتیجه گیری می کنم